Ontwerpen van nu zijn de gebouwen van de toekomst

Door: Maarten Engelman

De architect en hoogleraar John Habraken kwam op mijn pad toen ik studeerde aan de Technische Universiteit in Eindhoven, begin jaren zeventig. Habraken was daar mijn professor. Zijn kijk op architectuur beïnvloedt mijn ontwerpen tot de dag van vandaag.

Voor wie hem niet kent, John Habraken (1928) is de bedenker van de zogenaamde 'open bouwstructuren', waarin alles draait om flexibiliteit van gebouwen. In 1961 publiceerde hij daarover het boek De dragers en de mensen. Dat boek was eigenlijk een manifest tegen de massawoningbouw waarmee na de oorlog talloze monotone woonwijken uit de grond werden gestampt. Kwantiteit stond boven kwaliteit. Er werd snel en veel gebouwd om de gemeenschap te dienen, maar volgens Habraken werd daarbij een belangrijk aspect over het hoofd gezien, namelijk: het individu. Oftwel de mens, met zijn allerdaagse leven, zijn gewoontes, zijn groei en zijn ontwikkeling.

Habraken stelde dat je bij het bouwen een opsplitsing moet maken tussen twee ‘sferen’: de constructie (de drager) en de inbouw. De constructie staat voor de sfeer van het gemeenschappelijke, de gemeenschap, de inbouw voor die van het individuele, de gebruiker. Zijn filosofie is ruim vijfitig jaar later nog steeds relevant. Hoeveel gebouwen staan er niet leeg, omdat de functie ervan is weggevallen? Hoeveel grote massaflats worden er op dit moment gesloopt, omdat niemand er meer wil wonen?

Ik zeg altijd: er is niets zo veranderlijk als het gebruik van de ruimte. Architectuur moet veranderingen in de tijd kunnen accomoderen en tegelijkertijd ruimte bieden aan het nu. Dat is onze uitdaging. Want ontwerpen van nu zijn de gebouwen van de toekomst. Daarom denk ik bij elk ontwerp dat ik maak even terug aan mijn professor. Ik blijf ik trouw aan Habrakens idioom van de open bouwstructuur waarbij ik onderscheid maak tussen de dragers en de inbouw. De dragers zijn de robuuste, blijvende structuren van een gebouw. De inbouw is flexibel en afhankelijk van de gebruiker op dit moment. Zo maak je gebouwen waar mensen graag wonen, werken, verblijven. Nu, maar ook over honderd jaar.

Over de filosofie van Habraken is ook een film gemaakt. Die bekijkt u hier.